حروفی که در فارسی بر دو نوع است

                     - هـ
این حرف در فارسی بر دو نوع است:

- های ملفوظ (قابل تلفظ): این واج صامت در کلمه با مصوت ها قابل تلفظ است و در اول، وسط و آخر کلمات می نشیند. مانند هوا، هوش، هستی، مهر، راه...،

- های غیر ملفوظ یا های بیان حرکت: این نشانه، نماینده حرکت e (کسره) است و تنها در آخر کلمه می نشیند و به آن «مُختفی» یا «پوشیده» نیز می گویند. مانند خانه، ستاره، زنده، خسته.

باید به چند قاعده درباره این نشانه، به هنگام املای آن توجه کرد:
1- در جمع بستن با «ان»: در این حالت «های بیان حرکت» از کلمه حذف شده و به جای آن «گاف میانجی» قرار می گیرد. پس؛

ننویسیم                                    بنویسیم

زنده گان                                      زندگان
مرده گان                                      مردگان
ستاره گان                                   ستارگان
بنده گان                                      بندگان

در اتصال به یای مصدری و نسبت: در این حالت نیز همچون بند 1 «های بیان حرکت» حذف شده و به جای آن «گاف میانجی» قرار می گیرد. پس؛

ننویسیم                                    بنویسیم

زنده گی                               زندگی
بنده گی                               بندگی
خسته گی                           خستگی
هفته گی                             هفتگی

2- در اتصال به یای نکره: در این حالت «های بیان حرکت» حذف نمی شود بلکه بین آن و یای نکره «الف میانجی» قرار می گیرد. مانند خانه ای، ستاره ای، زنجیره ای، فرشته ای.
برخی به جای الف، یای میانجی قرار داده اند که نادرست نیست؛ مانند خانه یی، فرشته یی. اما اختیار اشهر با «الف میانجی» است.
3- در اتصال به برخی پسوندها: های بیان حرکت در اتصال به پسوند هایی مانند «مند» یا «ها» ی جمع باید جدا نوشته شود، پس،

ننویسیم                             بنویسیم

علاقمند                          علاقه مند
گلمند                             گله مند
بهرمند                           بهره مند
خانها                              خانه ها

 ***

- ی

این نشانه، به دو صورت در فارسی به کار می رود:
- صامت: در اول، وسط و پایان کلمات به کمک مصوت های دیگر تلفظ می شود؛ مثل یزد، خیابان، خوی.
- مصوت: نماینده مصوت بلند i در کلماتی مثل شیر، پیر، نوشین، شیراز
در این حالت «ی» به عنوان پسوند در فارسی به کار می رود که بر چند نوع است:
 - نکره: کتابی، مردی، شبی
 - نسبت: تهرانی، هفتگی
 یای پسوند - مصدری: خستگی، زندگی
 - ضمیری: منی، مایی
 - استمراری: نوشتمی

* نکته: باید دقت داشت که در مواردی که یای نکره به کلمات مختوم به مصوت بلند â و مصوت بلند ū می چسبد قبل از آن، یای میانجی قرار می گیرد. مانند دانایی، دانشجویی.
در برخی املاها به جای یاء، همزه نوشته اند که کاملاً نادرست است چراکه همزه مخصوص کلمات عربی است و این نشانه در این کلمات یاء است. پس؛

ننویسیم                                    بنویسیم

دانشجوئی                            دانشجویی
جائی                                    جایی
دانائی                                  دانایی
توانائی                                  توانایی
خوشبوئی                            خوشبویی
خوشروئی                            خوشرویی

* مریم اسدیان، دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی